Kiedy w ciąży zgłosić się po raz pierwszy do lekarza?

Pokutuje pogląd, że lekarza odwiedzamy najwcześniej przy braku drugiej miesiączki, bo wcześniej nic nie widać. To nieprawda! W dzisiejszych czasach sporadycznie zdarzają się gabinety, gdzie nie ma aparatu USG i lekarz może tylko "ręcznie" potwierdzić lub wykluczyć ciążę. W USG widzimy ciążę, gdy stężenie beta HCG wynosi 1000-1500 mIU/ml to jest w czwartym tygodniu i kilku dniach licząc od ostatniej miesiączki lub 2 tygodniach i kilku dniach od zapłodnienia.
Czyli kiedy powinniśmy się zgłosić do lekarza? Odpowiedź jest prosta - 3 miesiące przed planowaną ciążą. Niestety w naszym kraju prawie połowa ciąż jest nieplanowana, czyli te pacjentki nie będą miały szansy na przygotowania.

Przygotowanie do ciąży - dlaczego warto?

Zachęcamy pacjentki, by do lekarza zgłaszały się na 3 miesiące przed planowaną ciążą. Jest to czas na diagnostykę stanu zdrowia przyszłej mamy, w tym sprawdzenie, czy obecnie choruje ona na: Toksoplazmozę lub Cytomegalię. Sprawdzany jest również poziom przeciwciał przeciwko różyczce. Jeśli ich nie ma, to należy się zaszczepić. Zachorowanie na różyczkę w ciąży jest niebezpieczne zarówno dla przyszłej mamy, jak i płodu. Warto też uaktualnić szczepienia przeciwko WZW i oczywiście sezonowo zaszczepić się na grypę. W przypadku innych chorób przewlekłych (cukrzyca, tarczyca czy nadciśnienie) konieczna jest konsultacja, aby przyjmowane leki były bezpieczne dla dziecka.

To też czas na zmianę stylu życia, rezygnację z używek, picia alkoholu i palenia papierosów, wprowadzenie zdrowej diety oraz suplementację kwasu foliowego. Niedobór kwasu foliowego odpowiada za dużą część wad ośrodkowego układu nerwowego i kostnego u dziecka, dlatego tak kluczowa jest jego suplementacja. Podczas konsultacji i badania ginekologicznego, pobierana jest cytologia oraz przeprowadzana jest diagnostyka USG. Badanie obrazowe z wykorzystaniem fal ultrasonograficznych pozwala na ocenę budowy narządu rodnego, monitorowanie owulacji oraz ocenę samego endometrium macicy, którego parametry są ważne dla właściwego zagnieżdżenia się zarodka. Lekarz z pewnością zleci też podstawowe badania krwi w tym AMH, określającego poziom rezerwy jajnikowej. Jeżeli przyszła mama cierpi na jakieś przewlekłe choroby, w tym choroby kardiologiczne czy tarczycy powinna poinformować o tym swojego ginekologa celem dalszej diagnostyki i ustawienia terapii farmakologicznej bezpiecznej dla dziecka.

Pierwsza wizyta w ciąży.

Na pierwszej wizycie lekarz po zebraniu wywiadu zazwyczaj pobiera cytologię (jeśli nie była pobrana wcześniej), bada pacjentkę i robi USG. Im mniejsza ciąża, tym dokładniej lekarz może ocenić jej wiek. Ciąża widoczna jest w obrazie USG około 5-6 tygodnia ciąży, a bicie serduszka w około 8-9 tygodniu ciąży. Pamiętajmy, że tydzień ciąży liczymy od pierwszego dnia ostatniej miesiączki, nie od dnia owulacji czy transferu zarodka, przy metodach wspomaganego rozrodu.

Celem pierwszego badania ultrasonograficznego, które powinno się odbyć przed 10 tygodniem ciąży, jest zlokalizowanie jaja płodowego oraz ocena wieku ciążowego. Pierwsze badanie USG jest wykonywane sondą dopochwową (dobrze jest wcześniej opróżnić pęcherz).

Pacjentki są również proszone o wykonanie następujących badań:

• Grupa krwi z poziomem przeciwciał anty D
• HBS, HCV, HIV, USR
• Przeciwciała przeciwko Toksoplazmozie IgG
• Przeciwciała przeciwko Toksoplazmozie IgM
• Przeciwciała przeciwko Cytomegalii IgG
• Przeciwciała przeciwko Cytomegalii IgM
• Przeciwciała przeciwko Różyczce IgG
• Przeciwciała przeciwko Różyczce IgM
• TSH
• Morfologia krwi z rozmazem
• Glukoza na czczo
• Badanie ogólne moczu
• Poziom kwasu foliowego

Wszystkie wymienione wyżej badania można wykonać na miejscu w naszej klinice. W przypadku, gdy przyszła mama leczy się na jakieś choroby przewlekłe lista badań jest uzupełniana o dodatkową diagnostykę.

Kolejne wizyty

Kolejne wizyty odbywają co 3-4 tygodnie, aż do rozwiązania. Podczas wizyt kontrolnych analizowane są wyniki badań moczu i krwi, które są wykonywane przez pacjentki na kilka dni przed planowaną wizytą. Wykonuje się też badanie USG, podczas którego lekarz ocenia, czy ciąża rozwija się prawidłowo. Kluczowe jest wykonanie badań USG między 11 a 14 tygodniem ciąży oraz między 18 a 22 tygodniem ciąży i 28 a 32 tygodniem ciąży. Badania te często są określane mianem badań genetycznych. Oceniają poprawność budowy kostnej, tkankowej, właściwego rozwoju organów oraz (na ostatnim etapie) przepływów. Badania USG nie szkodzą dziecku, a stanowią cenną informację o stanie zdrowia dziecka.

USG 11-14 tydzień ciąży

To badanie USG powinno zostać wykonane przed upływem 13. tygodnia i 6. dnia ciąży. Celem badania jest wstępna ocena wszystkich narządów płodu oraz ryzyko wystąpienia u płodu najczęstszych chorób będących skutkiem wad chromosomalnych (zespoły Downa, Edwardsa i Pataua) oraz ocena wieku ciążowego.

Oceniane są:

• Wiek ciąży z dokładnością do 7-10 dni, jeśli cykle miesięczne były regularne.
• Budowa zewnętrzna i anatomiczna płodu (głowa, tułów, kończyny dolne i górne, mierzona jest długość ciemieniowo-siedzeniowa, czyli od czubka głowy do pośladków.
• narządy wewnętrzne: mózg, żołądek, pęcherz moczowy, kręgosłup oraz serce.
• przezierność fałdu karkowego
• obecność kości nosowej
• przepływ krwi w przewodzie żylnym

W części przypadków już na tym etapie udaje się wstępnie ocenić płeć. Jednak dopiero USG w kolejnym trymestrze da nam pewność.

USG 18-22 tydzień ciąży

USG na tym etapie ciąży często nazywane jest „połówkowym”. Celem badania jest szczegółowa ocena anatomii płodu pod kątem występowania wad wrodzonych. Określa się także przybliżoną masę płodu i wiek ciążowy.

Oceniane są:

• głowa: czaszka, mózg, twarz
• szyja
• klatka piersiowa: żebra, płuca
• serce (diagnostyka wad serca)
• jama brzuszna: żołądek, jelita, nerki, pęcherz moczowy
• kręgosłup, kości długie dłoni i stóp
• płeć dziecka

Oraz:

• położenie łożyska
• ilość płynu owodniowego
• szyjka macicy.

W tym czasie wykonuje się również echo serca płodu. Badanie oceniaj serce pod względem poprawności budowy i funkcjonowania. Jest to standardowe badanie diagnostyczne w 2 trymestrze ciąży.

USG 28-32 tydzień ciąży

Celem badania jest ocena rozwoju płodu oraz jego położenia.

Oceniane są:

• budowa anatomiczna płodu
• położenie łożyska w stosunku do ujścia szyjki macicy
• ilość płynu owodniowego
• stan szyjki macicy
• położenie dziecka (może ono ulec jeszcze zmianie – ostateczna pozycja wpływa na rodzaj porodu)

Wizyta w 33-36 tygodniu ciąży

Kontynuujemy monitorowanie dobrostanu płodu poprzez USG i ocenę przepływów metodą Dopplera. Pod koniec tego okresu pobieramy z pochwy wymaz w kierunku GBS, czyli drobnoustrojów odpowiedzialnych za sepsę u płodu. Średnio co piąta pacjentka ma dodatni posiew w kierunku GBS. Oznaczać to będzie, że w chwili porodu otrzyma dożylnie dawkę 2g Ampicyliny. Dodatni posiew nie oznacza, że dziecko będzie chore i bardzo narażone na sepsę, a jedynie, że matka ma otrzymać profilaktyczną dawkę antybiotyku. Ponadto zlecamy rutynowe badania krwi i moczu.

Ostatnie tygodnie przed porodem to stan, w którym opuszcza się brzuch i przyszła mama odczuwa ulgę w oddychaniu. Pojawiają się skurcze "przepowiadające” podobne do tych porodowych, ale niecykliczne i o dużo niższym nasileniu. W okolicach porodu przyszła mama wybiera się do szpitala lub kliniki na badanie KTG. Jest to badanie rejestrujące tętno i ruchy płodu oraz skurcze macicy. Niektóre z mam chcąc uniknąć kolejek i oczekiwania na szpitalnym korytarzu korzystają z przenośnego KTG, które wypożyczają i kontrolują parametry samodzielnie w domu. Jest to również wygodne, gdy maluszek jest mało ruchliwy i przyszła mama często niepokoi się, nie odczuwając jego ruchów.

Jak obliczyć dzień porodu?

Ciąża trwa przeciętnie 266 dni – 40 tygodni – 9 miesięcy kalendarzowych – 10 miesięcy księżycowych. Na tej podstawie, znając datę ostatniej miesiączki lub wiek ciążowy, można obliczyć przybliżony termin porodu. Jednakże tylko 4% dzieci rodzi się w przewidzianym dniu. Prawidłowo poród powinien się odbyć od 2 tygodni przed wyznaczoną datą do 2 tygodni po niej, czyli między 38. a 42. tygodniem ciąży.

Reguła Naegelego jest przydatna, gdy znamy termin ostatniej miesiączki (OM). Jeżeli kobieta przed zajściem w ciążę miesiączkowałam regularnie co 28 dni, termin porodu (TP) możemy obliczyć, dodając 7 dni do daty ostatniej miesiączki, odejmując 3 miesiące i dodając rok:

TP = data OM + 7 dni – 3 miesiące + 1 rok

W przypadku cykli regularnych, ale dłuższych niż 28 dni do obliczonego w kalendarzu porodu jak wyżej terminu należy dodać liczbę dni, które są różnicą między czasem trwania danego cyklu i cyklu standardowego (28-dniowego).

Gdy znany jest dzień owulacji (OW) lub zapłodnienia (Z), termin porodu można obliczyć, posługując się kalendarzem porodu i odejmując od tej daty 7 dni, 3 miesiące oraz dodając rok. W tym przypadku długość cyklu miesiączkowego nie ma znaczenia:

TP = Z (OW) – 7 dni – 3 miesiące + 1 rok

Gdy określenie daty ostatniej miesiączki, owulacji lub zapłodnienia nie jest możliwe (np. u kobiet miesiączkujących nieregularnie), termin porodu można wyliczyć na podstawie przybliżonego wieku ciążowego lub USG w 6 tygodniu ciąży.

Co robić, kiedy wyznaczony termin porodu minął?

Poród o czasie to przyjście dziecka na świat między 38. a 42. tygodniem ciąży. Ciąża, która zakończy się po 42. tygodniu, jest ciążą przenoszoną. Najważniejsze badania jakie należy wówczas wykonać to USG, by sprawdzić stan płodu i łożyska oraz czynność serca płodu, napięcie mięśniowe i ruchy oddechowe. Pomocne jest również badanie KTG (czyli badanie kardiotokograficzne). To zapis częstości pracy serca płodu przy jednoczesnym zapisie czynności skurczowej macicy. Mając te wszystkie informacje, lekarz ustala optymalny termin przyjęcia na oddział, o ile poród nie nastąpi i trzeba będzie go wywołać. Przyszłe mamy czekające na “ten wielki dzień” porodu często decydują się na wypożyczenie przenośnego KTG i monitorowanie tętna płodu w domowym zaciszu. Daje im to nie tylko komfort, ale przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa o zdrowie “maluszka”.